Mindfulness versus Christfulness

Het middagprogramma werd opgestart door John Sas, die met zijn gitaar een liedje zong over de 8 uitgangspunten van Mindfulness; zonder streven en zonder oordeel, vanuit acceptatie en vertrouwen en geduld, door los te laten, met liefdevolle vriendelijkheid en een frisse blik. Vervolgens werd het woord gegeven aan Bastiaan Visser, Guus Molenaar en Wim Harrijvan, die vanuit hun eigen visie en ervaringen mindfulness hebben getoetst, belicht en eventueel aangepast.

1e Deel

Bastiaan Visser is christen en als psycholoog al 7-8 jaar bezig met Mindfulness en kwam er voor het eerst mee in aanraking bij de Vereniging van Gedragstherapie. Hij heeft zich er enorm in verdiept, een artikel over geschreven en past inmiddels zelf een aangepaste Mindfulness toe in zijn professionele praktijk en geeft daarbij ook de zelfontwikkelde cursus ‘Leven met Aandacht’.
Bastiaan vertelt iets over de geschiedenis en achtergrond, zijn eigen weg en ontwikkeling en dit doet hij met de grootste zorgvuldigheid. Daarbij durft hij voortdurend zichzelf te bevragen (en ook ons!) over hoe christelijk het is. Tussendoor doet hij 2 maal een korte oefening met het publiek, omdat mindfulness vooral iets is om te doen, te ervaren.
Geschiedenis & achtergrond

Mindfulness vindt zijn oorsprong in het boeddhisme; kortom – een weg van zelfverlossing (middels bewustzijnsverruiming) door inzicht in het menselijk lijden en een weg om dit lijden op te heffen. Een boeddhistische monnik uit Vietnam heeft het in het westen geïntroduceerd onder de naam mindfulness. Het is echter dermate verwesterd dat echte boeddhisten klagen dat het een McDonaldsversie van het boeddhisme is.

Definitie mindfulness:

Met open, oordeelloze aandacht leven voor alles wat zich in dit moment voor doet (Thich Nhat Hanh)

Mindfulness maakt wakker zodat we opmerken wat er speelt in ons zelf en in de wereld
Het is geen zweverige methode. Het is een manier om dicht bij jezelf te komen, daar eerst aandacht aan te geven en daarmee wakker te worden voor de wereld om je heen.

Introductie van mindfulness binnen de westerse GGZ ging gepaard met mooie resultaten. Een groep chronisch zieke uitbehandelde patiënten had veel baat bij het leren de strijd op te geven tegen je klachten, je pijn; Mindfulness Based Stress Reduction (MBSR). Een groep patiënten met borderline knapte op door korte meditaties waarin ze contact maakten met hun gevoelens en daardoor meer ruimte kregen om anders te reageren; Dialectische Gedragstherapie. In het boek Mindfulness Based Cognitive Therapy (MBCT) van Segal, Willikams & Teasdale is e.e.a. verder uitgewerkt en ook een protocol geschreven wat nu wereldwijd wordt gebruikt. Mindfulness heeft ook veel baat bij mensen met chronische depressies, die door hun lange ingesleten patronen al snel weer depressief zijn. Aandachtgerichte therapie helpt hen om te signaleren wat er in hen gebeurd, zodat ze uit deze destructieve patronen kunnen blijven.

Bastiaan zijn persoonlijke weg en ontdekkingen

Wat heeft Mindfulness Bastiaan gebracht en geleerd? Meer zelfkennis, zoals het zich bewuster worden hoe perfectionistisch hij is; alles moet goed en ook beter. Daarbij ook de ontdekking hoe druk je in je hoofd kan zijn en blijven. Hij werd ’s nachts een keer wakker en ontdekte tot zijn verrassing dat hij nog steeds aan het discussiëren was naar aanleiding van het lijsttrekkersdebat dat hij ’s avonds op tv had gezien. Dat raakt meteen de kern van de winst van mindfulness. Als je het over aandacht hebt dan gaat de aandacht in onze maatschappij nl voornamelijk uit naar inhoud, het weten en woorden. We zitten met zijn allen in een – zoals Bastiaan dat noemt – experiëntele vermijding; we vermijden onze ervaringen en ons voelen en missen daarmee belangrijke signalen. Zodra je daar middels mindfulness meer aandacht aan geeft, kom je eerst meer in contact met jezelf, maar vervolgens óók meer met je omgeving. En verrassend genoeg, is Bastiaan zijn ervaring, komt er daardoor op zo’n moment ook vanzelf een lijntje naar God. En dient de vraag zich aan: hoe zit het met mij en God? Kortom: het heeft zijn ik-zelf-relatie en tegelijk ook zijn ik-Gij-relatie verstevigd.

Mindfulness en de christelijke traditie

In de Joodse traditie wordt er gesproken over gebed als ‘kawwana’ en dat betekent dat je je aandacht richt op één punt, in dit geval: op God, Zijn goedheid en macht (quote Buber & Heschel). Dit kan echter wel oproepen tot hard werken, een soort perfectionisme, dat het van jou(w aandacht) afhankelijk is. Bastiaan vond zelf meer aansluiting bij Benedictus en zijn leefregel om je steeds in alles, ook in het praktische, op God te richten. Benedictus omschrijft deze leefregel met veel genade; probeer het én weet tegelijk dat we allen beginnelingen zijn.

Leven met Aandacht – zelfontwikkelde training

De cursus die Bastiaan zelf heeft ontwikkeld richt zich op bewustwording en het leren uit negatieve patronen te blijven, te kijken naar wat er is en wat er gebeurd en daar bewust in te kiezen, waarbij je je ook op God richt. In de basis kun je zeggen dat het verbinden met God goed is, maar het verbinden met de boeddhistische wortels niet. Hij heeft het mindfulness van daaruit aangepast:

Hij heeft oefeningen aangepast en ook weggelaten om al het boeddhisme er uit te halen. Daar heeft het boek van Wil Derkse hem bij geholpen, die vanuit de Benedictijnse spiritualiteit christelijke meditatietechnieken aandraagt.
En hij heeft oefeningen toegevoegd, zoals een Bijbelse meditatie op basis van psalm 62 ‘mijn ziel wees verstild bij God’ en het Jezusgebed ‘Heer Jezus Christus, Zoon van God, ontferm U over ons’.
In zijn groepen heeft hij een klein onderzoek gedaan en daaruit blijkt dat op de SCL-90 klachtenlijst de klachten enorm (!) dalen en mensen na 8 weken training met meer aandacht leven en dit effect ook na 3 maanden nog aanwezig is. Het werkt niet bij iedereen, maar bij wie het niet lijkt te werken, werkt het juist op een andere manier: je krijgt meer zicht op wat er wél aan de hand is en waar ze mee aan de slag moeten om verder te komen!

Wat is het resultaat, wat zijn de ervaringen en hoe christelijk is dat?

Bij het evalueren – hoe christelijke is het? – heeft hij het model van Glas (2009) gebruikt. Die omschrijft hoe religie in relatie staat tot 4 conceptuele niveaus. Je kunt mindfulness en zijn cursus ‘Leven met Aandacht’ evalueren op basis van deze 4 niveaus.

Niveau 1 - alledaagse ervaring

Op het niveau van de alledaagse ervaring zijn er veel positieve geluiden over mindfulness. Bastiaan zijn eigen ervaring is dat het hem dichter bij zichzelf en bij God heeft gebracht. Dat het hem helpt in zijn stille tijd en christen zijn/leven.

Hij merkt daarbij op dat hoe je het ervaart ook beïnvloed wordt door je eigen levensgeschiedenis en geloof. Hij had bijvoorbeeld een cliënt, die ervaring had met reiki en dit deed haar veel teveel aan reiki denken, dus zij wilde dit per se niet.

Niveau 2 – professionele kennis

Vanuit Bastiaan zijn eigen professie kan hij zeggen dat deze methode helpt om de experiëntele vermijding te doorbreken. Het dicht bij jezelf komen, wat je voelt en ervaart, kan je uiteindelijk ook dichter bij God brengen.

Ook hierin weer ruimte voor een kritische noot: er zijn ook mensen waarbij dat juist niet helpt, die juist niet opknappen als het gaat over geloof en gevoelens. Er zijn cliënten, die christen zijn en die juist worstelen omdat hun geloof er zo mee verweven is, waardoor het helpt om het geloof er niet bij te betrekken. Of sterker nog: deze cliënten knappen wellicht beter op bij een trainer/coach/therapeut die geen christen is, maar goed geoefend is in genadig zijn en die open en oordeelloos kan luisteren.

Vragen die Bastiaan bezig houden in zijn professie zijn: hoeveel van Christus neem ik mee in mijn werk? Hoe breng ik onderscheid? Hoe christelijk is mijn houding?

Niveau 3 – wetenschappelijke kennis

Dit niveau is de zwakste schakel in het geheel. Hoe effectief is het? Als het wel of niet werkt – hoe christelijk is dat dan? Is het integer om zoiets bij de zorgverzekering te declareren? En krijg je ook het effect dat je wilt?

Er is al veel onderzoek gedaan, maar hier is ook veel kritiek op. Het effect wordt wel zichtbaar; er is een daling in het aantal klachten, maar hoe werkt dat dan precies? Dit is lastig te onderzoeken, omdat het over wisselende groepen gaat, verschillende oefeningen worden ingezet en er sprake is van complexe problematiek. Vanuit de neuropsychologie wordt het gedefinieerd vanuit dat er exposure is aan datgene waar je juist niet bij stil wil staan. De kracht van de groep en de acceptatie daarvan werkt voor mensen helend.

Niveau 4 – filosofische kennis

Wat zijn de vooronderstellingen? Daar kunnen we duidelijk over zijn, die zijn boeddhistisch; het is verlichten van het lijden door de cirkel van het lijden te doorbreken.

Kun je aan die vooronderstellingen ontkomen? Voor zijn cursus ‘Leven met Aandacht’ heeft Bastiaan onderzoek gedaan en 3 joods-christelijke vooronderstellingen van Buber gebruikt:

1. ‘Wanneer je het leven van de dingen en de gekonditioneerdheid doorgrondt, kom je aan het onoplosbare; wanneer je het leven van de dingen en van de gekonditioneerdheid bestrijdt, geraak je voor het niets; wanneer je het heiligt, kom je de levende God tegen’
Kortom: Als je het analyseert en doorgrondt, vind je het onoplosbare. Als je het bestrijdt en los komt van het concrete leven, kom je in het niets. Als je het christen-leven leeft door alles te heiligen dan ontmoet je God. Wat doe je door ‘Leven met Aandacht’? Je maakt contact met de werkelijkheid in jou en de werkelijkheid van God. Het is het beantwoorden van de vraag: wat is er? Wat komt er binnen? En dat heiligen. Benedictus laat alles in het dagelijkse leven heiligen door de hele dag met zijn hart gericht te zijn op God. Je maakt als het ware contact met wat/wie je ontmoet; de ik-het relatie, de ik-Gij relatie en de ik-jij relatie. De wat ouderen onder ons zeggen over mindfulness – ‘Oh dat is zoals wij dat vroeger deden tijdens het ‘schemeren’. Dan zat je wat te mijmeren tijdens het laatste uur voordat je naar bed ging, in het donker om kosten te besparen.’

2. ‘Of Boeddha tot het doel van de verlossing van het moeten-wederkeren voert, weten we niet. Tot een tussendoel voert hij zeker, dat ook ons aangaat: tot het eenworden van de ziel.’
Al die prikkels van tegenwoordig en fragmentatie – je bent als het ware, door te leven met aandacht, jezelf aan het verzamelen.

‘De mens kan tot de eenheid bijeengezameld, tot de nu pas volkomen wordende tegenkomst met het geheim en het heil uitgaan. Hij kan echter ook tot het einde toe genieten van de zaligheid van de bijeenzameling en, zonder in te gaan op de hoogste plicht, in de verstrooiing terugkeren.’
En vanuit dat tussendoel (één ziel) komen wij tot een betere oplossing, beter doel: het ontmoeten van God. Zo kun je dan geheel tot God uitgaan. En daarbij genieten van het komen tot jezelf.

2e Deel

Guus Molenaar is christen en psycho-pastoraal hulpverlener & counselor. Hij houdt zich bezig met traumaverwerking, hechtingsproblematiek, huwelijksproblemen, etc. In de kern gaat zijn werk vaak over pijn en emotionele verwaarlozing. Hij is inmiddels 2 jaar bezig met Christfulness – nadat hij daar een cursus in heeft gevolgd. Inmiddels geeft hij zelf in Huizen de cursus Christfulness.

Lectio Divina

Het ontwikkelde Christfulness is een Bijbels verantwoorde variant op mindfulness. Guus kende voor Christfulness al de Lectio Divina (oude manier van schriftlezing) en daar deed het hem sterk aan denken. Daarom geeft hij de groep eerst 15 minuten de tijd voor het praktiseren van Lectio Divina. Dit aan de hand van Matt. 3:13-16 over de doop van Jezus. Daarbij geeft hij de instructie om net als een bij, die de bloem bezoekt, het nectar proeft, hoort, ziet, en alle zintuigen inzet ook zo in de Schrift te duiken met al je zintuigen, het helemaal op je in te laten werken. Het is een proces van ten eerste lezen van het tekstgedeelte, dit overdenken aan de hand van de vragen, het gebed tot God en vervolgens in de stilte – bij God zijn. Na 15 minuten zijn de reacties uit de groep positief! Mensen zijn verrast hoe anders het is om zo Gods Woord te lezen (en te beleven), hoe meer het binnen komt en hoe opbouwend het is om je ontdekkingen en inzichten vervolgens met elkaar te delen.

De ratio en de rest

In de Bijbel is er aandacht voor de hele mens (bijv. 1 Thess 5 over eenheid van geest, ziel en lichaam). Wij zijn echter voornamelijk rationele mensen en het calvinisme heeft daaraan bijgedragen. We worstelen daarmee en hebben in deze tijd te weinig of juist een overdreven aandacht voor gevoel. Christfulness helpt om de ervaringsgerichte vermijding, zoals Bastiaan die ook noemt, te doorbreken en te leren voelen, ervaren. Te leren weer heel mens te zijn. En – wat Guus in zijn praktijk ziet – is dat problemen op gevoelsniveau vaak ook een oplossing op dat niveau nodig hebben.

Uitgangspunten Christfulness

De cursus Christfulness is een cursus met elementen vanuit Mindfulness en werkt vanuit de volgende uitgangspunten:

Je bent gericht op God(s Geest)
Je hebt aandacht voor alles wat er in het hier & nu is: gedachten, gevoelens, gewoontepatronen, lichaamsgewaarwordingen en alles wat de zintuigen signaleren
Je hebt een geduldige (vrucht van de Geest), accepterende houding, zonder snel te (ver)oordelen
Je bent bezig met het doorbreken van ongezonde, lees: on-Bijbelse, denk- en gedragspatronen
Christfulness is daarmee een leren verdragen van moeilijke gevoelens en gedachten. Zoals je bijvoorbeeld leest over Paulus in Filippenzen 4, die aangeeft alles te hebben verdragen, ondanks de wisselende omstandigheden. Of Jezus in de Hof van Getsemanee, die daar Zijn strijd streed en vervolgens de keuze maakte om de weg te gaan, door het lijden heen, vanwege de vreugde die voor Hem lag.

Wat is Christfulness wel?

• Ten eerste christelijke meditatie. En dat is nieuw, maar kennen we al, o.a. door de Lectio Divina. We richten ons bewustzijn op Gods tegenwoordigheid, Zijn leiding en correctie. Op zo’n moment kan de Geest van God tot ons spreken. Iets wat niet alleen door de Bijbel – Gods Woord - gebeurd, maar ook op andere manieren. Het is een komen in de rust, zoals Maria in het verhaal van Martha & Maria. Terwijl je luistert, ontvang je van Hem en kun je bidden in de trant van: Heer, U doorgrond en kent mij, leer mij om stil te zijn, ik vertrouw mijn weg aan U toe, ik zwijg voor U en verwacht het van U (naar Psalm 37:7, 62).
  Je maakt daarbij gebruik van aandachtsoefeningen, waarin je je aandacht traint en bewust richt. Het zijn veelal lichaamsoefeningen; wat voel ik? Spanning? Spieren? Ontspanning? Er wordt daarbij gebruik gemaakt van de in- en uitademing om zo in het hier&nu te komen.
• Je leert om een vriendelijke houding aan te nemen ten opzichte van je gevoelens. Met andere woorden: Gods genade voor jezelf en de ander te ontvangen. Er is geen veroordeling (zie Rom 8:1, Joh 17:23, Mat 7:1 ev) en God daagt mij daarmee uit om dat ook zelf te doen en te stoppen mezelf te veroordelen. Christus kwam met genade & waarheid (Joh 1:14, Titus 2:11), genade op genade. Vraag is: in hoeverre leven wij daar (echt) uit? Paulus zegt dat hij niet over zichzelf oordeelt, maar dat God ons uiteindelijk zal beoordelen naar onze werken (1 Cor 4:3). Het is echter wel van belang te blijven toetsen en de zonde weg te doen (1 Cor 5:2,12, Thess 5:21).
• Het is een manier om je aandacht te verbreden. Het wees niet bezorgd en het leren kijken op de leliën des velds (Fil 4, Matt 6). Het verder leren kijken dan onze problemen, zoals Jezus dat in Hebr 12:2-3 laat zien wanneer Hij door het lijden kan gaan vanwege de vreugde die voor Hem ligt. Het is leven in het hier & nu, want Gods genade is voor nu (2 Cor 6:1,2). En het heeft een positief effect op onze neurologie; onze beta-golven komen tot rust, onze hartslag daalt en we leven met meer aandacht. Je wordt wakker en valt juist niet in slaap, wat wel zou gebeuren wanneer je je tetagolven tot rust zou brengen.

Wat is Christfulness niet?

• Yoga of tai chi
• Geen ademhaling naar lichaamsdelen toe, wél je aandacht richten op je ademhaling en hoe je in- en uitademt
• Geen open stellen voor andere goden of het universum, wél voor God, de Schepper, zelf
• Geen passiviteit wat betreft verlangen (het boeddhisme leert je op te houden met verlangen), wél leven met de verlangens die je hebt, dat ze er zijn en dat ze belangrijk zijn
• Geen visualisatie of suggestieve oefeningen, wél inschakelen van je voorstellingsvermogen & al je zintuigen
• Geen mysterieuze bewustzijnstoestand, wél bewust worden, ervaren, van alles wat er is
• Niet leegmaken van je geest, noch passiviteit, wél je geest richten op God en door Hem gevuld worden

De praktijk – een Christfulnessoefening aan de hand van psalm 62:1-9

Stilheid en vertrouwen

1 Voor de koorleider. Naar de wijze van Jedutun. Een psalm van David.

2 Waarlijk, mijn ziel keert zich stil tot God,
van Hem is mijn heil;
3 waarlijk, Hij is mijn rots en mijn heil,
mijn burcht, ik zal niet te zeer wankelen.
4 Hoelang zult gij op een man aanstormen?
Gij allen zult omvergestoten worden
als een hellende wand, een neerstortende muur.
5 Waarlijk, zij beraadslagen
om hem van zijn hoogte af te stoten,
zij scheppen behagen in leugen;
zij zegenen met hun mond,
maar in hun binnenste vloeken zij. sela

6 Waarlijk, mijn ziel, keer u stil tot God,
want van Hem is mijn verwachting;
7 waarlijk, Hij is mijn rots en mijn heil,
mijn burcht, ik zal niet wankelen.
8 Op God rust mijn heil en mijn eer,
mijn sterke rots, mijn schuilplaats is in God.
9 Vertrouwt op Hem te allen tijde, o volk,
stort uw hart uit voor zijn aangezicht;
God is ons een schuilplaats. sela

Hoe ziet dat er dan in de praktijk uit? Je kunt daarbij de volgende stappen doorlopen:

Wees stil voor God (Psalm 62:2-3)
Heb je een zorg of probleem? Richt je op de tegenwoordigheid van God.
Laat de spanning of emotie er zijn: voel wat je voelt zonder te redeneren, verklaren of te veroordelen. Kortom: laat alles er gewoon zijn. Ons primaire overlevingsmechanisme verhindert dat vaak, want we denken dat iets weg moet of we veroordelen het. Leer het te laten zijn.
Als het heftig is, concentreer je op je ademhaling.
Eventueel – dit punt heeft Guus persoonlijk toegevoegd op basis van zijn ervaring en in zijn praktijk: verzorg het emotionele kinddeel in jezelf; geef het troost, bemoediging, erkenning, laat het kind weten dat je het hoort, dat het gehoord wordt. Praktisch doet Guus dit wel eens door iemand op 2 stoelen te laten zitten; van de volwassene die het kind troostend toespreekt en vervolgens van het kind, die het dan daarna ontvangt.
Maak contact met jezelf en stort je hart uit naar God. (Psalm 62:4-5)
Wees opnieuw stil en richt je op God en laat vertrouwen groeien. (Psalm 62:6-9)
De praktijk - het zelf ervaren van Christfulnessoefening

Vervolgens wordt er een bandje van 20 minuten aangezet waardoor de groep een Christfulness oefening zelf kan ervaren.

3e Deel

Wim Harrijvan is christen en coach. Hij is tevens bestuurlid van de VCC en mede-organisator van deze bijeenkomst over Mindfulness. Hij laat na deze 2 presentaties een tegengeluid horen wat betreft mindfulness.

Het opluchtende effect van eenvoudig je aandacht richten

Hij presenteert een quote uit een meditatie-oefening en de reactie van de persoon, die mindfulness heeft toegepast:

‘Ik vraag haar of ze, als ze eraan toe is, haar aandacht voor deze specifieke plek (haar buik, waar het gevoelsleven zetelt) weer wil loslaten en uit te breiden naar haar hele lichaam. Zodat ze haar lichaam weer als één geheel kan ervaren. Nadat ze hiervoor tijd heeft genomen, opent ze haar ogen. Ze heeft een kalme en tevreden uitdrukking op haar gezicht. Dan begint ze zachtjes te lachen. “Idioot gewoon”, zegt ze, “zo idioot eenvoudig om dit te doen; en te ervaren wat het is om contact te maken met iets wat er al zolang zit. En om dat dan precies zo te laten zijn. Het niet meer weg te stoppen. En dan die opluchting die ik nu voel’

Kortom: het komt heel eenvoudig over, je voelt iets wat er al (zolang) is en daar geef je aandacht aan en dat leidt tot opluchting. Tegelijk doe je het allemaal zelf door je aandacht te richten en dit kun je dan dus ook doen wanneer je maar wil. Je werkt eenvoudig met wat er is.

Kritische tegenvraag: is dit echter iets waar je in moet geloven voordat het werkt? En er lijkt veel nadruk te zijn op dat je het vooral zelf kunt doen, doet.

Mindfulness versus Bijbel

Een vergelijk tussen de mindfulnesstechniek en de Bijbel lijkt het volgende contrast op te leveren:

• Ik neem het initiatief versus God is de initiatiefnemer
• Ik bereik resultaat versus God belooft (zegen) en doet het
• Ik red mezelf versus God redt ons, ook mij
• Vertrouwen op het natuurlijke versus Gericht zijn op het Koninkrijk van God
• Geloven in het natuurlijke versus Geloven in Gods geboden en beloften

Het Griekse denken, de verlichting, het calvinisme heeft ons denkende mensen gemaakt. Daarmee is veel verloren gegaan en dat is waar.
Kritische tegenvraag: wordt dat echter op deze manier terug gewonnen?

De weg van geloof

De weg van geloof wordt prachtig geopenbaard in het leven van Abraham en Sara.
God roept Abraham en hij reageert daar op. Hij vertrekt en ontvangt de belofte van een zoon. Na verloop van tijd, denkt hij dat hij God daarbij moet helpen en verwekt Ismael. Want zegt Sarah: ‘Haar kind zal ook mijn kind zijn’. Abraham handelde in lijn met de belofte en binnen de oplossingsmogelijkheden. Toch zegt God: niet zo! Je krijgt van mij een kind door Sara. Abraham wordt gecorrigeerd, bleef geloven en vervolgens ontvangt hij een zoon op Gods manier.

In Galaten 4 wordt dit gedeelte en voorval opnieuw aangehaald. Hoe wij allen kind van de belofte zijn, net als Izaak. Als we naar het vlees kijken dan kijken we wat hier mogelijk is. Als je je richt op de beloften van God dan richt je je niet op wat wij kunnen, maar wat God kan. God doet beloften, het is daarin wachten op het juiste moment. Hij doet het wonder door Sarah en vervuld Zijn belofte.

Kritische tegenvraag: in hoeverre is mindfulness (of Christfulness) een techniek die vooral past bij ons ‘vlees’ en het verkrijgen van de beloftes van God door te handelen binnen onze mogelijkheden in plaats van te wachten op God en het van Hem te verwachten?

Abraham werkt mee met God versus God handelt
Hij respecteert de belofte van God versus God doet een belofte
Hij werkt mee met Gods belofte versus Hij wacht op het juiste moment
Hij gelooft in de vruchtbaarheid van Hagar versus Hij doet een wonder met Sara
Hij krijgt een kind! versus Hij vervult Zijn belofte met Izak

What’s in a name?

Kritische tegenvraag: Willen wij wel de naam van Jezus, van Christus, aan zoiets boeddhistisch verbinden? Door het in plaats van Mindfulness Christfulness te noemen? En dat roept meteen een tweede vraag op: willen we vervuld worden door Christus (full of Christ) of is het eerder dat we vol willen zijn van de Heilige Geest?

Kritische tegenvraag: Er zijn vele varianten en technieken om te ontspannen en te mediteren. Is het per se mindfulness wat ons daar bij gaat helpen? Hebben we dat wel nodig?

Uitersten? Tegenovergestelden? Een aantal Bijbelteksten …

Johannes 14:23 - Jezus antwoordde en zei tegen hem: als iemand Mij liefheeft, zal hij Mijn woord in acht nemen; en Mijn Vader zal hem liefhebben, en Wij zullen naar hem toe komen en bij hem intrek nemen.

Kritische tegenvraag: staat Jezus met lege handen als het gaat over rust, ontspanning? Wij zullen tot Hem komen en dan zal Hij Zijn intrek nemen en ons liefhebben. Dit gaat niet over aandacht (als voorwaarde), maar over geloof.

Matt 11:25-30 en dan specifiek vers 27 en 28 - Alle dingen zijn Mij overgegeven door Mijn Vader; en niemand kent de Zoon dan de Vader, en niemand kent de Vader dan de Zoon, en hij aan wie de Zoon het wil openbaren. Kom naar Mij toe, allen die vermoeid en belast bent, en Ik zal u rust geven.

Kritische tegenvraag: Als je dit leest dan lijkt het er op dat Jezus ons rechtstreeks rust geeft en dat daar geen tussenstappen voor nodig zijn.

Efeze 3:14-21 en dan specifiek vers 14, 17, 19 en 21 – Om deze reden buig ik mijn knieën voor de Vader van onze Heer Jezus Christus. … Opdat Christus door het geloof in uw harten woont en u in de liefde geworteld en gefundeerd bent, … en u de liefde van Christus zou kennen, die de kennis te boven gaat, opdat u vervuld zou worden tot heel de volheid van God. … Hem zij de heerlijkheid in de gemeente, door Christus Jezus, in alle geslachten, tot in alle eeuwigheid. Amen.

Kritische tegenvraag: het gaat hier over geloof en niet over aandacht.

Het lijken uitersten te zijn:

Geloof in Christus versus Aandacht voor eigen innerlijk

Psalm 25 en dan specifiek vers 1b-2a, 5, 14-15, 20-22 - Tot U, HEERE, hef ik mijn ziel op, mijn God, op U vertrouw ik … Leid mij in Uw waarheid en leer mij, want U bent de God van mijn heil; U verwacht ik de hele dag. … Vertrouwelijk gaat de HEERE om met wie Hem vrezen, Zijn verbond maakt Hij hun bekend. Mijn ogen zijn voortdurend gericht op de HEERE, want Hij bevrijdt mijn voeten uit het net. … Bewaar mijn ziel en red mij; laat mij niet beschaamd worden, want tot U heb ik de toevlucht genomen. Laat oprechtheid en vroomheid mij beschermen, want ik verwacht U. O God, verlos Israel uit al zijn benauwdheden.

4e deel

Nagesprek met de groep en de 3 sprekers

Vraag aan Wim. In hoeverre denk je dat we als christen nog coach kunnen zijn? Wil je dat we (dat) stoppen? Kan het volgens jou nog wel?

Wim: Ik wil me verbinden met God en merk dat ik steeds meer methodes afleg en ontdek dat Christus oppermachtig is. Als het mogelijk is, ga ik in gebed met mijn cliënt. Dat is echter niet altijd mogelijk. Het is lastig om de verschillen te zoeken, te benoemen, te onderscheiden. Als er staat dat Jezus zegt: kom tot Mij die vermoeid en belast zijn en dan stuur je een mindfulness trainer/coach op zo iemand af, wat doe je dan? Is dat geen valse tegenstelling?

Opmerking uit de groep. Als coach neem je de (ongelovige of gelovige) cliënt als uitgangspunt? Waar is hij/zij? Wat heeft hij/zij nodig? En dan kijk je wat je in je rugzak hebt om hem/haar verder te helpen? Het helpt toch om cliënten met zichzelf in contact te brengen? Je kunt niet met iedereen bidden en ook niet iedereen met God verbinden.

Opmerking uit de groep. Mooi die aandacht versus geloof. Is het niet de combinatie: je eigen verantwoordelijkheid (de aandacht) en het geloof dat God geeft (Zijn handelen). Dat doet God, vertelt iemand, zelfs bij ongelovige cliënten …!

Vraag uit de groep aan Bastiaan en Guus. Kan het überhaupt wel – een vraag die steeds terug komt: een christelijke coach, christelijke psychologie en dus ook christelijke mindfulness?

Bastiaan. Als je kijkt naar Lectio Divina dan is het toch Jezus die komt/kwam? [Daar reageert iemand uit de groep op met dat Jezus weinig voor kwam in zijn verhaal … dat neemt Bastiaan als feedback mee.] Als wij ’s ochtends zouden beginnen met psalm 62, in onze ‘kapel’ dan geloof ik dat dat veel kan veranderen en oplossen. Als psycholoog ben ik gehouden aan bepaalde methodieken. In pastoraat (een rol die ik af en toe ook vervul) heb ik veel meer mogelijkheden en is de context ook anders. Door mindfulness (de aangepaste manier dan) kan ik wel aansluiten bij de klant en tegelijk geeft mindfulness me juist bruggen voor mijn geloof, dus ik heb meer mogelijkheden om mijn geloof in te brengen in mijn werk.

Guus. Als het Woord van God echt in ons hart kan komen en wij het geloven dan zal er veel veranderen. Veel mensen zijn juist bang voor God, de Vader. Er zijn verschillende manieren om hen dichter bij God te brengen. Mindfulness sluit aan bij onze hectiek. God is er altijd, maar wij vaak niet, laten we leren er te zijn (voor Hem).

Wim. Ik zoek het Evangelie als startpunt. Hoe kan ik anderen inspireren door het Woord van God? Me daar naar uitstrekken, want niets is voor God onmogelijk.

Vraag uit de groep. Hoe zit het met het zondebesef versus zelfverlossingswerk? De weg van Boeddha is tenslotte die van (zelf) loskomen van lijden.

Bastiaan. Ik ben reformatorisch opgevoed; Jezus dient te groeien en ik moet minder worden, Hij wast en ik laat me wassen. Zo ervaar ik mindfulness; beter in contact met mij, ook al mijn zondigheid en dat werkt bevrijdend. Om een voorbeeld te noemen. Er was een abt die gevraagd werd naar zijn strijd met seksualiteit. Hij vertelde dat als hij verlangens heeft dat hij dan gaat zitten, het voelt, het aan God vertelt en dan verdwijnt het ook weer.

Heb je in dat soort situaties altijd het kruis nodig? Of een Bijbeltekst nodig? Die neiging kan ook bij onze vermijdingsstrategie horen. Bastiaan zou op willen roepen: joh – ga nu eerst eens kijken naar wat je last nu precies is! Wees een beetje terughoudend met Bijbelteksten. Als je kijkt naar Johannes 4 over de Samaritaanse vrouw – een prachtig voorbeeld van hoe je bij de cliënt aansluit. Sla iemand niet om de oren met Bijbelteksten.

Reactie uit de groep. Dat je vanuit je professie uiteraard alle moeite doet om bij de cliënt aan te sluiten is logisch, maar het is de kunst om samen met Gods Geest je werk te doen. Je kunt inderdaad iemand gemakkelijk beschadigen, als je met teksten gaat ‘slaan’, echter vergeet niet: Gods woord is van KRACHT. Vlak dat niet uit door Zijn Woord niet/veel minder te gebruiken.

Vraag uit de groep. Het moet allemaal wel getoetst worden, maar hoe doe je dat dan?

Bastiaan. Bijvoorbeeld het niet-veroordelen. Past dat? Wat zegt Gods Woord er over? En bij twijfel: niet doen. Bijvoorbeeld het vermijden. Wat is dat? Gaat dat over ‘verlos ons van de boze?’. Hoe zit dat? Het vermijden gaat meestal over negatieve emoties in ons zelf. Kijk maar naar een kind als het een nachtmerrie heeft gehad. Dan willen ze daar niet over vertellen. We hebben de neiging om iets wat vervelend is geen aandacht te willen schenken, er niet over te willen praten. Daardoor zijn we soms erg druk met er niet naar toe gaan – wat weer tot burnoutklachten, angstklachten en depressies kan leiden. We zijn druk met wat niet, hoe kunnen we meer ruimte maken voor wat wél. Christus is groter dan dat alles.

Vraag uit de groep. Het werkt niet altijd, weet je ook wanneer niet, wat zijn contra-indicaties?

Bastiaan. Als het gaat over zelf-dissociatieve identiteitsstoornissen dan neig ik zelf naar ‘nee’. Juist omdat zo iemand ervaart dat er in haar/hem-zelf al zoveel door elkaar wordt gehaald en dat dat lastig is om te integreren. Door mindfulnesstechnieken zou je wellicht hetzelfde op kunnen roepen. Net zoals bijvoorbeeld bij het kind van een theoloog, alles van God en vader loopt door elkaar heen. Dan is geloof ook vaak te ingewikkeld.

Vraag uit de groep. Er is toch een contra-indicatie voor mensen met een actieve depressie?

Bastiaan. Er is gestart met een groep die zonder of uit de depressie was, maar tegenwoordig wordt er ook gewerkt met mensen die wel in een depressie zitten. Uiteraard heb je eerst wel een intake om te kijken of het kan.

Vraag uit de groep. Rob Ludwig vraagt zich af wat het doel is van mindfulness. Hij geeft een tegengeluid. Zijn model is daarin fantastisch.

Verschillende reacties van Bastiaan, Guus en Wim.

Het doel van een aandachtstraining is stressreductie.
Wim kwam met het doel: Gods Koninkrijk.
Mindfulness helpt je om stil te zijn, te worden voor God. Mindfulness geeft aan dat er een opbouw nodig is om in contact te komen met onszelf. Dit is niet vanuit ratio, maar om het echte zelf in contact te brengen met God.

Uit de groep. Stressreductie, bodyscan, aandachtstraining, geweldloze communicatie, etc. draait in hoofdzaak allemaal om ontspanning. Het raakt elkaar en zit vol met lichaamsoefeningen. Dat ‘an sich’ helpt toch en daar is toch niets mis mee? Iemand geeft aan dit tijdens haar zwangerschap te hebben geleerd en het helpt haar nog om af en toe - als het lastig is - in slaap te komen.

Reactie 3 mannen. Mindfulness wil wel iets dieper gaan dan alleen ontspanning. Dat je lichaam tot rust komt, oké, maar hoe zit het met je ziel en je geest?

Mindfulness is aards en het werkt, net zoals een warme trui ons warm houdt.

Mindfulness is echter verbonden met het boeddhisme en dat wil je niet. Daarom zijn er alternatieven ontwikkeld zoals Christfulness en Leven met Aandacht. In een kleine groep van 6-8 mensen kijk je gewoon wat aansluit. Mijn ziel komt tot rust … als je boosheid ervaart? Wees dan boos. Laat het er zijn, leer het er te laten zijn.

Vraag uit de groep. Het mindfulness/Christfulness lijkt bijna voorwaardelijk te zijn. Een voorwaarde om bij God te komen. God is er en Hij kan alles doen wat Hij wil. Er is geen voorwaardelijkheid voor Gods werk in ons leven.

Slotopmerking: Mindfulness, Christfulness, Leven met Aandacht, het is een methode. Let op de grenzen. Waar kun je wel in mee gaan? Waar in niet? Toets alles en behoudt het goede. Hou voor ogen dat Christus’ weg de weg naar verlossing is en dat de weg van Boeddha een weg van zelfverlossing is.