Contextuele benadering in coaching en supervisie

Albert van Dieren - Contextuele benadering in coaching en supervisie

De invloed van de belangrijkste relaties in begeleidingstrajecten.
Workshopleider: Albert van Dieren; Contextuele therapie, supervisie en coaching.

De opening door vicevoorzitter Wim Harrijvan, naar aanleiding van Lukas 15. Jij bent de zoon van … dat gaat diep: verbinding met context, bepalend voor identiteit. Verloren zoon kwam tot zichzelf: hij dacht aan de thuissituatie. Hij ontdekte later dat hij als zoon nooit uit het hart van zijn vader was gegaan en andersom ook niet!

Albert neemt ons deze middag mee naar het contextuele gedachtegoed, waarvan Ivan Boszormenyi-Nagy (1920-2007) de grondlegger is. Deze Hongaarse psychiater en hoogleraar psychiatrie integreerde invloeden uit de psychoanalyse en de systeemtherapie in zijn manier van denken en werken. Belangrijke inspirators waren Virginia Satir, Ronald Fairbairn en filosoof Martin Buber. Voor Nagy is een mens fundamenteel relationeel en van werkelijke betekenis zijn ontstaat in de dialogische ontmoeting. Op elk moment in het leven kan een mensen in relaties keuzes maken: Wat is passend voor mijn ouders, partner, kinderen? Wat doe ik in de ontmoeting met collega’s, coachee, medemens? Hoe leren we elkaar werkelijk ontmoeten, hoe leren we horen? Wat wordt er bijvoorbeeld niet uitgesproken en waarom niet? Je kunt als coach oprecht verwondering, verbazing en verwarring verwoorden wanneer er een coachee bij je zit die het niet over zijn vader wil hebben, terwijl hij hem als eerste ter sprake brengt. Hoe kun jij dan luisteren? Hoe kunnen je ouders luisteren naar jouw verhaal, zodat je je NU kunt verbinden zoals het NU passend is. Binnen het contextuele luister je naar de goede redenen waarom mensen soms dingen doen of dingen laten. Je oefent jezelf in een houding van niet weten, geen verandering willen brengen, maar deze juist initiëren, zodat de coachee deze kan inzetten. Je faciliteert coachees om de veranderingen te gaan brengen die op dit moment passend zijn in hun situatie. Het niet gehoorde verhaal moet eerst verschijnen, zodat het alsnog verandering gaat brengen. Bijvoorbeeld in de verbinding met je ouders. Mogen zij ook vertellen wat ingewikkeld voor hen is geweest? Wat is het onrecht dat zij hebben meegemaakt? Het kunnen zien wat ouders hebben meegemaakt kan helpen om dingen los te maken. Het kan moeite kosten om het gesprek op gang te brengen. Verdiep je in de goede redenen die mensen hebben om niet te praten. Gevoelens van schuld, schaamte en angst zeggen altijd iets over de relationele balans tussen de persoon en zijn ouders of andere belangrijk mensen in zijn context. Broken wings don’t always heal te fly, toch kan er een tussengebied bereikt worden, een dialoog, die Nagy definieert als het zelf ontwikkelen en behouden in de ontmoeting met de ander en tegelijkertijd ook de vervulling van de eigen noden ervaren.

In coaching kan de vraag komen om een goede manager te leren zijn. De meeste coachees realiseren zich niet dat hun conflicten te maken hebben met hun ouders. Als coach kun je ervoor zorgen dat er beweging komt door vragen te stellen rond de vier gebieden die binnen de contextuele benadering bepalend zijn om te gaan begrijpen wat er zich tussen mensen afspeelt:

- Feiten

- Psychologie

- Interacties en levensorganisatie van systemen

- Relationele ethiek.

Een coach is geen therapeut. Je hoeft niet te diep te gaan om toch deze dimensies te laten verkennen. Bij psychologie gaat het om de vraag hoe overleef ik?, omdat elke interactie gevoelsmatig wat doet met dat wat binnenin speelt. En dat heeft weer een grote invloed op de derde dimensie, die van de interacties. In de vierde dimensie vinden we de inter-generationele familielijn. Wat is gebeurd en hoe is erop gereageerd? Dat wordt altijd weer doorgegeven aan de volgende generatie, met of zonder woorden. We zijn loyaal aan onze context; dat komt altijd voorbij.

We ondervinden deze dimensie aan den lijve door met elkaar in gesprek te gaan over de betekenis van onze voornaam binnen onze familie en hoe onze positie in het gezin van herkomst de relaties met collega`s en coachees beïnvloedt.

Na de pauze staan we stil bij een volgend wezenlijk begrip binnen de contextuele benadering, namelijk loyaliteit. Een getekende ladder stelt de begrippen voor: De staanders staan voor verticale loyaliteit, van het ene geslacht op het andere, en de sporten staan voor horizontale loyaliteit, de zelf gekozen verbanden om in te leven, zoals partners en collega`s. Daar waar mensen niet loyaal konden zijn aan hun ouders, kunnen zij dat ook niet in horizontale relaties. Op een nieuwe manier verbinden met ouders levert dan ook betere relaties op in huwelijk, gezin en op de werkvloer. Nagy ging ervan uit dat het probleem in relaties altijd loyaliteit is. Mensen streven naar billijkheid of rechtvaardigheid in het leven. Hij zag de dynamiek in de balansen van geven en nemen als een sterk motiverende factor achter menselijk gedrag. Onrecht doet wat in een mens. Bij de 2e dimensie kan dit ik ben niet okay veroorzaken en/of boosheid. Bij de 3e dimensie geeft dat controlerend gedrag om te voorkomen opnieuw teleurgesteld te raken; een houding van ik heb recht op … en die wordt geprojecteerd op partner of collega. Het kan ook juist de andere kant op gaan: het is toch oneerlijk in het leven, ik doe niets meer, verwacht niets meer. Geschonden vertrouwen wordt meegenomen naar de werkvloer en naar de coach. En als coach ga je op zoek naar wat er speelt in de dimensies, zodat de coachee in beweging komt.

1e dimensie: wat speelt er qua feiten

2e dimensie: hoe worden die feiten beleefd, welke hechtingsstijl, welke overlevingsmechanismen hebben zich ontwikkeld? Deze dimensie geeft inzicht, ze snappen zichzelf.

3e dimensie: hoe worden de psychologische factoren in gedrag omgezet? De coach kan helpen met mentaliseren: hoe naar zichzelf kijken zonder oordeel, maar met mildheid en genade.

4e dimensie: hoe is de coachee van betekenis geweest, begrippen als rechtvaardigheid, verbondenheid, loyaliteit komen aan de orde. Wat heeft dat voor consequenties gehad? En wat is er vandaag van te merken? Loyaliteit is een dynamisch gebied; het beweegt voortdurend.

Wanneer ouders of leidinggevende hun belangen boven die van hun kinderen of werknemers stellen en zich niet afvragen of dit passend is en de zorg van hun kinderen of werknemers niet zien, ontstaat daar pijn. En bij pijn heb je recht op zorg. Zo ontstaat destructief recht. Bij leunen op destructief recht ervaart men vaak geen schuldgevoelens, want ik heb er toch recht op. Nagy roept op tot het nemen van verantwoordelijkheid voor het onrecht dat je hebt meegemaakt. En vandaag heb je een keuze. Leunen op destructief recht of constructief reageren? In coaching kunnen wij coachees verleiden tot constructief handelen: rekening met de ander EN rekening houden met zichzelf. Hen uitdagen tot het rechtstreeks aanspreken van de ander in de dialoog en woorden geven aan de gekwetstheid, op een manier die zowel passend is voor de ander als voor zichzelf.

Aan de passie van Albert over dit onderwerp kwam geen eind, wel aan de beschikbare tijd voor deze workshop Boeiend materiaal! Albert liet folders achter van alle opleidingen die de CHE geeft op het gebied van de contextuele benadering. Zeker ook op de website van de CHE te vinden.